War saxaafadeed ay soo saartay Dowladda Puntland ee Soomaaliyeed ayay ku sheegtay inay si weyn uga soo horjeedo wax ka bedelka lagu sameeyay dastuurka KMG ah ee dalka, iyadoo sidoo kale muujisay walaaca laga qabo khataro ku iman kara nidaamka federaalka iyo midnimada qaranka.
Haddii la meel mariyo isku dayga samaynta Dastuur cusub Dowladda Puntland uma hogaansami doonto mana aqoonsan doonto, kumana dhaqmi doonto wax ka beddel kasta oo lagu sameeyo dastuurka dalka oo aan heshiis lagu wada ahayn.
Puntland State Of Somalia
War saxaafadeed.
25/03/2024
Dowladda Puntland iyo shacabkeedu waxay muddo dheer hormuud ka ahaayeen sidii loo heli lahaa hannaan Dowladnimo oo ku dhisan wadatashi, wax wada lahaansho iyo nidaam Federaali ah heshiisna lagu yahay. Sidoo kale, uuna qeexayey Axdi qarameedkii Shirweynihii lagu qabtey Mbagathi, Kenya sannadkii 2004-tii iyo shirarkii ay ka soo baxeen heshiisyadii Garowe 1 iyo Garowe 2 ee December 24,2011 iyo February 18, 2012, ayna ku ansixeyeen magaalada Muqdisho ergo dhan 825 xubnood oo ka kooban qaybaha kala duwan ee Bulshada Soomaaliyeed Bishii August 2012, kaas oo lagu meelmariyey Dastuurka KMG-ka ah ee maanta heshiiska lagu yahay.
Sida uu dhigayo Dastuurka KMG-ka ah Qodobkiisa 1-aad, Soomaaliya waxa ay qaadatay Nidaam Federaal ah, Dimuqraadi ha kuna dhisan nidaamka Xisbiyada badan, mana jiro karo daraf kaligii bedeli kara.
Dowladda Puntland waxay marar badan ka hadashay baahida loo qabo dhammeystirka Dastuurka kumeel gaarka ah, si taas loo gaarana ay muhiim tahay in marka hore heshiis siyaasi ah laga gaaro qodobada muhimadda u leh dhammeystirka dowlad dhiska Dalka, ee ku xusan qodobada 50-aad, 51-aad, 52-aad, 53-aad, 54-aad iyo qodobka 9-aad ee Dastuurka KMG ka ah oo ay ka mid yihiin qaybsiga iyo kala xadeynta awoodaha dowliga ah, hannaanka caddaaladda iyo qaybsiga khayraadka Dalka.
Dowladda Puntland waxay si adag uga soo horjeedaa, ugana digaysaa xaaladaha ka soo cusboonaaday dhabbaha dowlad dhiska hannaanka Federaalka ee Soomaaliya, gaar ahaan dadaalada ay Madaxda Dowladda Federaalku ugu jiraan in ay wax ka bedalidda Dastuurka Kumeel-gaarka ah, si aan Soomaali heshiis ku ahayna meesha looga saaro mabaadi’da asaasiga ah iyo qaab dhismeedka Dowladnimada ee ku salaysan hannaanka Federaalka, kaas oo ah mid dib u heshiin iyo awood qaybsi ku dhisan.
Waxaa wax lala yaabo ah in wax ka beddelka dastuurka ee sharci darrada ah loo adeegsado heshiiskii Madasha Wadatashiga Qaranka (NCC) iyadoo Puntland anysan qayb ka ahayn.
Dowladda Puntland waxay nasiib darro weyn u aragtaa in Madaxda Dowladda Federaalka Soomaaliya ay ka shaqeynayaan in meesha laga saaro Dastuurka kumeelgaarka ah ee Federaalka, laguna bedalo Dastuur cusub oo laga dhex arko masaaliix gaar ah, khatarna ku ah midnimada iyo qaranimada Ummadda Soomaaliyeed sida ku cad Cutubka 1-aad, qodobadiisa 1-aad iyo 7-aad ee Dastuurka kumeel-gaarka ah.
Waxaa la baalmaray dhammaan hannaankii iyo habraacyadii loo mari lahaa dib u eegista iyo dhammaystirka Dastuurka kumeel-gaarka ah ee ku cad cutubka 15-aad farqadihiisa 132- aad, 133-aad iyo 134-aad ee Dastuurka kumeel-gaarka ah.
Baarlamaanka Soomaaliya awood iyo sharciyad midna umalaha samaynta dastuur cusub, waxaa dhammaystirka u baahan waa qodobo kooban oo kali ah, saxna ma ah in dastuurka dalka oo dhan la beddalo muranna la geliyo wixii umaddu ku heshiisay.
Waxaa si aan heshiis lagu ahayn oo khilaafsan habraaca dib u eegista Dastuurka kumeel-gaarka ah loo tirtiray qodobo iyo farqado badan oo qaarkood asaasi yihiin, waxaa la soo kordhiyey qodobo iyo farqado cusub, waxaana wax ka beddal weyn lagu sameeyey qodobo iyo farqado kale, taas oo Dastuurka ka dhigaysa mid cusub oo aan heshiis lagu ahayn khilaafsanna hannaanka federaaleynta, dib u heshisiinta iyo awood qaybsiga ku dhisanaa ee Soomaalidu heshiiska ku ahayd burburkii kadib.
Dowladda Puntland waxay u aragtaa in nuxurka Dastuurka cusub uu falsafad ahaan ku dhisan yahay talo maroorsi khatar ku keeni karta xasiloonida iyo wadajirka Dowlad dhiska Soomaaliya.
Dowladda Puntlad waxay muujisay duqlad, waxay dhigtay gogol wadahal waxaase diiday in uu yimaado oo iska indha tiray Madaxwaynaha Soomaaliya oo laalay gogoshii wadahalka ee ay soo aqbaleen Madaxweyneyaashi hore, Ra’isul Wasaarayaashii hore iyo Siyaasiyiinta Soomaalyeed.
Dowladda Puntland waxay uga digaysaa Madaxweynaha Soomaaliya in uu sii wado dedaalka kaligiis ah ee qorista Dastuurka cusub fursadna la siiyo wada hadalo lagu illaalinayo midnimada dalka iyo badbaadinta hannaanta Federaalka ah iyo Dastuurka jumeel-gaarka ah ee heshiiska lagu yahay.
Dowladda Puntland waxay u caddeynaysaa Madaxweynaha Soomaaliya, Guddoonka iyo Xildhibaanada labada Aqal ee Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya, Madaxweynayaasha Dowladaha Xubnaha ka ah Dowladda Federaalka ah iyo Beesha Caalamka ee daneeya arrimaha Soomaaliya, gaar ahaan (US, UK, EU, UN, AU, Denmark, Sweden, Germany, Switzerland, Norway, Qadar, Turky iyo UAE) in haddii la meel mariyo isku dayga samaynta Dastuur cusub aysan Dowladda Puntland u hogaansami doonin, aqoonsanna doonin, kuna dhaqmi doonin wax ka beddel kasta oo lagu sameeyo dastuurka dalka oo aan heshiis lagu wada ahayn.
Dowladda Puntland waxay u mahadcelinaysaa Dadka Soomaaliyeed, Beesha Caalamka, iyo cid kasta oo gacan wax ku ool ah ka gaysatay dadaaladii loogu jiray Dowlad dhiska Soomaaliya.
DHAMAAD
